Ermənistan baş nazirinin Ursula fon der Leyen və Etoni Blinken ilə Brüsseldə görüşü, Qərbin Cənubi Qafqaz regionunda maraqları və Ermənistanın Cənubi Qafqazda geosiyasi oyunlarda rolu haqqında pressunity.org-un müxbiri siyasi analitik, publisist, Xəzər Məkan Analiz Mərkəzinin rəhbəri İlqar Vəlizadə ilə söhbət etdi.
— Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan, ABŞ dövlət katibi Etoni Blinken və Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen 5 aprel tarixində Brüsseldə Ermənistanın inkişafı ilə əlaqədar məsələləri müzakirə etmək üçün görüş keçirəcəklər. Bu görüşü necə qiymətləndirirsiniz və Ermənistanın Qərblə əməkdaşlığı nə dərəcədə dərinləşə bilər?
— Ermənistan Cənubi Qafqaz regionuna xaricdən oyunçuları cəlb etməyə çalışır və bu xarici qüvvələrlə Rusiyanı regiondan çıxarmağa çalışır. Bölgəmizdə xarici oyunçuların maraqları toqquşur. Uzun müddət ərzində regional təhlükəsizlik sistemində xarici oyunçular bu və ya digər səbəbdən məhdud idi. Bugün Ermənistan onlara bu təhlükəsizlik sisteminin formalaşdırılmasında geniş imkanlar təqdim edir. Bu hərəkətlər Ermənistan üçün çox pis nəticələnə bilər.
Brüsseldəki görüş isə bir triller filmi xatırladır. Sadəcə bu filmin ssenaristləri Ermənistanın xaricindədir və Ermənistan öz ssenarisinə əsasən hərəkət etmir. Proqramı əvvəlcə dəvət edənlər təyin edirlər, onlar gündəmi müəyyənləşdirir və şərtləri qoyurlar. Digər tərəfdən, vəziyyətin necə inkişaf edəcəyi bəlli deyil. Ermənistan Aİİ-nin hazırkı sədridir, yəni nəinki iştirakçı, həm də tam fərqli inteqrasiya platformasının sədridir. Bundan başqa, sədr ölkə kimi Aİİ çərçivəsində əməkdaşlığın və ya qarşılıqlı fəaliyyətin gücləndirilməsi üçün təkliflər formalaşdırır. Bundan əlavə, Ermənistan KTMT-nin üzvüdür, baxmayaraq ki, ölkə bu qurum çərçivəsində münasibətlərini «dondurub». Bu gün işgüzar əlaqələr və kifayət qədər müntəzəm olanlar var. Qeyd etmək kifayətdir ki, Ermənistan ordusunun silahlanması əsasən Rusiya silahıdır. Və bu silahları işlək vəziyyətdə saxlamaq üçün təmaslar lazımdır. Ümumi hava hücumundan müdafiə sistemi və s. bütün bunlar gündəlik texniki əlaqə tələb edir. Bax, bu ölkə Ermənistanla Qərb ölkələri arasında əməkdaşlığın dərinləşməsi ilə bağlı məsələləri müzakirə etmək üçün Brüsselə dəvət olunur. Bu, birmənalı olaraq Ermənistan ərazisində xarici oyunçuların maraqlarının toqquşmasıdır. Cənubi Qafqaz bu maraqların toqquşacağı poliqona çevrilir. Biz başqa coğrafiyalarda bunun necə baş verdiyini çox yaxşı bilirik. Bunun hansı nəticələrə gətirib çıxardığını da çox yaxşı bilirik. Əgər bu maraqlar toqquşması Ermənistan hakimiyyətinin fəaliyyəti “sayəsində” inkişaf edərsə, burada hər hansı əks təsirlər nəticəsi bilinməyən bir sıra sonrakı hərəkətlərə gətirib çıxara bilər.
Etiraf etməliyik ki, bu gün Ermənistanla Qərb arasında baş verənlər bal ayına bənzəyir, onlar Ermənistandan yan keçib onunla “flört” etməyə çalışırlar. Belə yüksək səviyyəli görüşlərin Azərbaycan olmadan keçirilməsi çox suallar yaradır. Halbuki onlar açıq şəkildə Ermənistanı dəstəkləmək məqsədi ilə toplandıqlarını gizlətmirlər. Məqsədlər arasında Ermənistanı Rusiyaya qarşı dəstəkləmək və təhlükəsizliyi gücləndirmək göstərilir. Eyni zamanda, xatırlayırıq ki, Azərbaycanın təhlükəsizliyi zəif vəziyyətdə olanda Azərbaycanın təhlükəsizliyini gücləndirmək istəyi yox idi. Üstəlik, münaqişədə bu və ya digər tərəfdən iştirak edə bilməyəcəyimiz barədə bəyanatlar verildi. Aydındır ki, indi münaqişə yoxdur, lakin münaqişədən sonrakı vəziyyət də kifayət qədər kövrəkdir. Və açıq şəkildə ermənipərəst xarakter daşıyan bu cür hərəkətlər Bakını narahat etməyə bilməz. Təbii ki, biz başa düşürük ki, əsas oyunçu Rusiyadır və ona qarşı olan hərəkətlərdir. Amma bu bizim maraqlarımıza da təsir edir.
— Ermənistan Mərkəzi Bankının yerli banklara Rusiyanın «Mir» kartına xidmət göstərməsinə qadağa qoyması qərarını necə qiymətləndirirsiniz? Və ümumiyyətlə, Qərb tərəfindən Cənubi Qafqaza Ermənistan vasitəsilə inteqrasiya cəhdləri haqqında nə düşünürsünüz?
— Bir neçə gün əvvəl Ermənistan Mərkəzi Bankı Rusiyanın “Mir” kartının Ermənistan ərazisində dövriyyəsini məhdudlaşdıran sirkulyar dərc edib. Bu kartlar vasitəsilə Ermənistana əhəmiyyətli pul köçürmələri həyata keçirilirdi. Bu, Qərbə hesabat vermək və Ermənistanın onların məsləhətlərinə əməl etdiyini göstərmək üçün edildi. Eyni zamanda, Qərbdən də müvafiq addımlar gözləyir. Aydındır ki, bütün bunlar Qərblə Ermənistan arasında sırf şəxsi münasibətlərdir. Amma bu kombinasiyaya Azərbaycan qorxu obyekti kimi istifadə edildikdə, Qərbin belə siyasəti təkcə bizim üçün deyil, bütün region üçün təhlükəlidir.
— Qərbin danışıqlar platformalarını necə qiymətləndirirsiniz? Onların iki ölkə arasında sülh gündəmini müzakirə etmək potensialı varmı?
— Qərb danışıqlar platformaları transformasiya olunub və bir ölkənin vəkillərinin toplaşdığı yerə çevrilib. Bu şəraitdə konstruktiv danışıqların aparılması mümkün deyil. Dəfələrlə Azərbaycan tərəfinə erməni məcburi köçkünlərinin qaytarılması məsələsini müəyyən zəmanətlərlə nəzərdən keçirmək təklif olunub. Müxtəlif humanitar addımların həyata keçirilməsi altında bizə müəyyən mexanizmlərin tətbiq edilməsi cəhdləri edilir ki, bu da ərazimizdə bu etnik qrupun fərqləndirilməsinə imkan verərdi. Bu, danışıq prosesi deyil, öz gündəmini irəli sürmək arzusudur. Bir mərhələdə danışıq prosesi vasitəçilərin eyni məsafədə olmasını nəzərdə tuturdu, onlar Ermənistanın tərəfində çıxış etmirdilər, Azərbaycan və Ermənistan arasında öz dialoqlarını asanlaşdırmağa çalışırdılar. Ancaq keçən ilin ortalarından bəri görürük ki, bu, artıq danışıqlar prosesi deyil, öz geosiyasi maraqlarının reallaşması naminə Ermənistan tərəfində oynamaq cəhdidir. Yəni onlar Ermənistanın tərəfində hərəkət etmək, Ermənistanın himayədarlarının olduğunu göstərmək istəyirlər, Rusiyadan fərqli olaraq erməni xalqının dərdlərini, iztirablarını başa düşən və onları yeni bəlalardan qorumağa çalışan dostlar var. Biz bu oyunda statistlərə çevrilirik. Biz Ermənistana heç bir vasitəçi olmadan razılığa gəlməyi təklif edəndə, erməni tərəfi bununla razılaşmır. Ermənistan üçün danışıq prosesi Qərblə “flört” etmək və Rusiyadan uzaqlaşmaq cəhdidir. Bu, Azərbaycan və Ermənistan arasında razılaşmanın təmin edilməsi üçün getdikcə daha az nəzərdə tutulan prosesdir. Bizim danışıqlar prosesi Qərblə Rusiya arasında münasibətlərin aydınlaşdırılması üçün mübadilə xəritəsinə çevrilib.
Ermənistan baş nazirinin Ursula fon der Leyen və Etoni Blinken ilə Brüsseldə görüşü, Qərbin Cənubi Qafqaz regionunda maraqları və Ermənistanın Cənubi Qafqazda geosiyasi oyunlarda rolu haqqında pressunity.org-un müxbiri siyasi analitik, publisist, Xəzər Məkan Analiz Mərkəzinin rəhbəri İlqar Vəlizadə ilə söhbət etdi.
— Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan, ABŞ dövlət katibi Etoni Blinken və Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen 5 aprel tarixində Brüsseldə Ermənistanın inkişafı ilə əlaqədar məsələləri müzakirə etmək üçün görüş keçirəcəklər. Bu görüşü necə qiymətləndirirsiniz və Ermənistanın Qərblə əməkdaşlığı nə dərəcədə dərinləşə bilər?
— Ermənistan Cənubi Qafqaz regionuna xaricdən oyunçuları cəlb etməyə çalışır və bu xarici qüvvələrlə Rusiyanı regiondan çıxarmağa çalışır. Bölgəmizdə xarici oyunçuların maraqları toqquşur. Uzun müddət ərzində regional təhlükəsizlik sistemində xarici oyunçular bu və ya digər səbəbdən məhdud idi. Bugün Ermənistan onlara bu təhlükəsizlik sisteminin formalaşdırılmasında geniş imkanlar təqdim edir. Bu hərəkətlər Ermənistan üçün çox pis nəticələnə bilər.
Brüsseldəki görüş isə bir triller filmi xatırladır. Sadəcə bu filmin ssenaristləri Ermənistanın xaricindədir və Ermənistan öz ssenarisinə əsasən hərəkət etmir. Proqramı əvvəlcə dəvət edənlər təyin edirlər, onlar gündəmi müəyyənləşdirir və şərtləri qoyurlar. Digər tərəfdən, vəziyyətin necə inkişaf edəcəyi bəlli deyil. Ermənistan Aİİ-nin hazırkı sədridir, yəni nəinki iştirakçı, həm də tam fərqli inteqrasiya platformasının sədridir. Bundan başqa, sədr ölkə kimi Aİİ çərçivəsində əməkdaşlığın və ya qarşılıqlı fəaliyyətin gücləndirilməsi üçün təkliflər formalaşdırır. Bundan əlavə, Ermənistan KTMT-nin üzvüdür, baxmayaraq ki, ölkə bu qurum çərçivəsində münasibətlərini «dondurub». Bu gün işgüzar əlaqələr və kifayət qədər müntəzəm olanlar var. Qeyd etmək kifayətdir ki, Ermənistan ordusunun silahlanması əsasən Rusiya silahıdır. Və bu silahları işlək vəziyyətdə saxlamaq üçün təmaslar lazımdır. Ümumi hava hücumundan müdafiə sistemi və s. bütün bunlar gündəlik texniki əlaqə tələb edir. Bax, bu ölkə Ermənistanla Qərb ölkələri arasında əməkdaşlığın dərinləşməsi ilə bağlı məsələləri müzakirə etmək üçün Brüsselə dəvət olunur. Bu, birmənalı olaraq Ermənistan ərazisində xarici oyunçuların maraqlarının toqquşmasıdır. Cənubi Qafqaz bu maraqların toqquşacağı poliqona çevrilir. Biz başqa coğrafiyalarda bunun necə baş verdiyini çox yaxşı bilirik. Bunun hansı nəticələrə gətirib çıxardığını da çox yaxşı bilirik. Əgər bu maraqlar toqquşması Ermənistan hakimiyyətinin fəaliyyəti “sayəsində” inkişaf edərsə, burada hər hansı əks təsirlər nəticəsi bilinməyən bir sıra sonrakı hərəkətlərə gətirib çıxara bilər.
Etiraf etməliyik ki, bu gün Ermənistanla Qərb arasında baş verənlər bal ayına bənzəyir, onlar Ermənistandan yan keçib onunla “flört” etməyə çalışırlar. Belə yüksək səviyyəli görüşlərin Azərbaycan olmadan keçirilməsi çox suallar yaradır. Halbuki onlar açıq şəkildə Ermənistanı dəstəkləmək məqsədi ilə toplandıqlarını gizlətmirlər. Məqsədlər arasında Ermənistanı Rusiyaya qarşı dəstəkləmək və təhlükəsizliyi gücləndirmək göstərilir. Eyni zamanda, xatırlayırıq ki, Azərbaycanın təhlükəsizliyi zəif vəziyyətdə olanda Azərbaycanın təhlükəsizliyini gücləndirmək istəyi yox idi. Üstəlik, münaqişədə bu və ya digər tərəfdən iştirak edə bilməyəcəyimiz barədə bəyanatlar verildi. Aydındır ki, indi münaqişə yoxdur, lakin münaqişədən sonrakı vəziyyət də kifayət qədər kövrəkdir. Və açıq şəkildə ermənipərəst xarakter daşıyan bu cür hərəkətlər Bakını narahat etməyə bilməz. Təbii ki, biz başa düşürük ki, əsas oyunçu Rusiyadır və ona qarşı olan hərəkətlərdir. Amma bu bizim maraqlarımıza da təsir edir.
— Ermənistan Mərkəzi Bankının yerli banklara Rusiyanın «Mir» kartına xidmət göstərməsinə qadağa qoyması qərarını necə qiymətləndirirsiniz? Və ümumiyyətlə, Qərb tərəfindən Cənubi Qafqaza Ermənistan vasitəsilə inteqrasiya cəhdləri haqqında nə düşünürsünüz?
— Bir neçə gün əvvəl Ermənistan Mərkəzi Bankı Rusiyanın “Mir” kartının Ermənistan ərazisində dövriyyəsini məhdudlaşdıran sirkulyar dərc edib. Bu kartlar vasitəsilə Ermənistana əhəmiyyətli pul köçürmələri həyata keçirilirdi. Bu, Qərbə hesabat vermək və Ermənistanın onların məsləhətlərinə əməl etdiyini göstərmək üçün edildi. Eyni zamanda, Qərbdən də müvafiq addımlar gözləyir. Aydındır ki, bütün bunlar Qərblə Ermənistan arasında sırf şəxsi münasibətlərdir. Amma bu kombinasiyaya Azərbaycan qorxu obyekti kimi istifadə edildikdə, Qərbin belə siyasəti təkcə bizim üçün deyil, bütün region üçün təhlükəlidir.
— Qərbin danışıqlar platformalarını necə qiymətləndirirsiniz? Onların iki ölkə arasında sülh gündəmini müzakirə etmək potensialı varmı?
— Qərb danışıqlar platformaları transformasiya olunub və bir ölkənin vəkillərinin toplaşdığı yerə çevrilib. Bu şəraitdə konstruktiv danışıqların aparılması mümkün deyil. Dəfələrlə Azərbaycan tərəfinə erməni məcburi köçkünlərinin qaytarılması məsələsini müəyyən zəmanətlərlə nəzərdən keçirmək təklif olunub. Müxtəlif humanitar addımların həyata keçirilməsi altında bizə müəyyən mexanizmlərin tətbiq edilməsi cəhdləri edilir ki, bu da ərazimizdə bu etnik qrupun fərqləndirilməsinə imkan verərdi. Bu, danışıq prosesi deyil, öz gündəmini irəli sürmək arzusudur. Bir mərhələdə danışıq prosesi vasitəçilərin eyni məsafədə olmasını nəzərdə tuturdu, onlar Ermənistanın tərəfində çıxış etmirdilər, Azərbaycan və Ermənistan arasında öz dialoqlarını asanlaşdırmağa çalışırdılar. Ancaq keçən ilin ortalarından bəri görürük ki, bu, artıq danışıqlar prosesi deyil, öz geosiyasi maraqlarının reallaşması naminə Ermənistan tərəfində oynamaq cəhdidir. Yəni onlar Ermənistanın tərəfində hərəkət etmək, Ermənistanın himayədarlarının olduğunu göstərmək istəyirlər, Rusiyadan fərqli olaraq erməni xalqının dərdlərini, iztirablarını başa düşən və onları yeni bəlalardan qorumağa çalışan dostlar var. Biz bu oyunda statistlərə çevrilirik. Biz Ermənistana heç bir vasitəçi olmadan razılığa gəlməyi təklif edəndə, erməni tərəfi bununla razılaşmır. Ermənistan üçün danışıq prosesi Qərblə “flört” etmək və Rusiyadan uzaqlaşmaq cəhdidir. Bu, Azərbaycan və Ermənistan arasında razılaşmanın təmin edilməsi üçün getdikcə daha az nəzərdə tutulan prosesdir. Bizim danışıqlar prosesi Qərblə Rusiya arasında münasibətlərin aydınlaşdırılması üçün mübadilə xəritəsinə çevrilib.